Daklijst – Onderhoud en bescherming

De daklijst, tussen techniek en esthetiek

De daklijst steunt de dakgoot die het regenwater opvangt en het bovenste deel van de gevel beschermt tegen overmatige vochtigheid. Naast deze technische functie geeft ze de “finishing touch” aan de gevelcompositie en beklemtoont ze de continuïteit van de huizenrijen.

Dikwijls uit het gezichtsveld, en weinig toegankelijk, is de daklijst een architecturaal element waarvan men soms het bestaan vergeet. Dat is de reden waarom deze, ondanks haar belangrijke rol, vaak te lijden heeft onder een gebrek aan onderhoud.

In deze brochure vindt u nuttige informatie over de reparatie van de daklijst en de kleine handelingen die nodig zijn voor het onderhoud ervan.

1

2

3

4

5

6

7

8

Welke elementen vormen een klassieke daklijst in Brussel?

Model van deksel van steigergat Witte-Bergstraat 26, 1060 Sint-Gillis

De klassieke daklijst bestaat meestal uit drie niveaus:

– de hollijst : grote sierlijst van het bovenste deel ;

– de druiplijst: tussenniveau dat de dakgoot steun ;

– de consoles, modillons, tandlijsten: versieringselementen die een zichtbare verbinding vormen tussen de druiplijst en de verticale doorsnede van de gevel.

Onder de daklijst ontwikkelt zich de fries voorzien van steigergaten met regelmatige tussenpozen, waardoor stellingen kunnen vastgemaakt worden. Ze worden dikwijls gesloten d.m.v. kleine decoratieve deksels met stervormig motief, in diamantpunt of met leeuwenkoppen…

Rond 1900 veranderen sommige art-nouveau-architecten compleet het ontwerp van de daklijst: ze steekt voortaan breeduit boven de gevel, neemt een golvende tekening aan en rust soms op consoles in smeedijzer…

Ze beschermt vaak sgraffiti (techniek van de decoratieve muurschildering) of versieringen in keramiek die leven brengen in het bovenste deel van de gevel. In de periode tussen de twee oorlogen blijft de daklijst een belangrijke component van de art deco gevels.

©Verz. AAM

Saint-Quentinstraat 30 en 32, 1000 Brussel (Gustave Strauven, 1899)

Voor meer informatie over sgraffito en technieken om ze te onderhouden, raadpleeg de pagina

Erfgoed

Adviezen

Sgraffite – Technique et préservation

Welke premie voor de renovatie van de Daklijsten?

Premies van het gewest

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest stelt premies en incentives ter beschikking om de renovatie van gebouwen aan te moedigen. Tal van erfgoedelementen, zelfs als ze niet beschermd zijn, komen in aanmerking voor een specifieke financiële steun (sgraffiti, keramiekbetegeling, mozaïeken, glasramen, balustrades, siersmeedwerk, decoratieve elementen in de aan de straatzijde gelegen voortuintjes of ter versiering van deuren, ramen of daklijsten).

Deze steunmaatregelen veranderen regelmatig. Raadpleeg onze
Samenvatting van premies of contacteer onze permanentiedienst voor actuele informatie!

Hoe onderhoudt u uw lijsten?

De daklijst bestaat uit timmerwerk, gewoonlijk in grenenhout. Ze wordt gesteund door de “blokkelen”, stukken die bij voorkeur van eik zijn en met regelmatige tussenpozen verankerd zijn in de bovenkant van de gevelmuur. Een zinkbekleding zorgt meestal voor de dichtheid van de dakgoot.

Zorgen voor waterdichtheid van de dakgoot

Een onvoldoende waterdichtheid veroorzaakt snel grote schade: vochtig worden van de gevelmuur, beschadiging van het pleisterwerk. Als deze toestand blijft aanhouden, begint het houtwerk dat half in de muur gemetseld is te rotten: dakgeraamte, zoldervloer…

Eens per jaar, op het einde van de herfst:

• De dakgoot moet vrijgemaakt worden van alle brokstukken (puin, mos, boombladeren…) die de regenpijp zouden kunnen verstoppen.
• De waterdichtheid en het afschot van de dakgoot worden nagezien: het optreden van vochtige plekken onder de daklijst, de aanwezigheid van plassen in de dakgoot.

Zich op een dak of een dakgoot wagen vereist een gepaste veiligheidsuitrusting. Gespecialiseerde firma’s bieden onderhoudscontracten aan.

Als de dakbekleding niet plaatselijk kan hersteld worden (meerdere lekken, vervormingen die een goede afvoer belemmeren…) moet deze vervangen worden.

De eerste stap bestaat uit het verwijderen van de oude waterdichte lagen. Daarna wordt het afschot van de dakgoot hersteld vooraleer een nieuwe zinkbekleding wordt geplaatst. Het gebruik van waterdichte lagen in asfalt is af te raden omdat ze weinig geschikt zijn voor de bekleding van kleine oppervlakken met ingewikkelde vormen.

Bescherming van het houtwerk

Het gebruik van “daklijstladders”, waardoor voor weinig geld de verf van het houtwerk regelmatig kon opgefrist worden, is vandaag om veiligheidsredenen niet meer gebruikelijk. Voor het herschilderen van de daklijst moet dus een volledige steiger geplaatst worden, en het werk zal gelijktijdig met andere onderhoudswerken van de gevel worden uitgevoerd.

Omdat het onderhoud van het houtwerk minder frequent is, is de kwaliteit van het voorbereidende werk en van het schilderen des te belangrijker. De verf zelf moet voldoende dampdoorlatend zijn om de afvoer van eventuele vochtigheid in het hout mogelijk te maken.

De keuze van wit of een heldere kleur beantwoordt het best aan het subtiele spel van schaduw en licht op de ornamenten en het lijstwerk van de klassieke daklijst. De art nouveau en art deco hebben een beroep gedaan op meer gevarieerde kleuren. Een analyse van de oude verflagen (stratigrafie) kan de keuze van de kleur helpen bepalen.

Hoe herstel of vervang ik een daklijst?

De vervanging van een daklijst is zelden nodig. Meestal volstaat het om bepaalde delen te vernieuwen. Het lijstwerk waaruit de traditionele daklijsten bestaan, wordt nog door enkele gespecialiseerde houthandelaars gemaakt. Vanuit deze elementen zal een goede schrijnwerker de herstelling van uw daklijst met respect voor het karakter van de gevel, tot een goed einde brengen.

Opgepast

De gewoonte om een daklijst te bedekken met kleine PVC latten, om ze niet te moeten herschilderen, brengt niet alleen een verarming van de gevel mee, maar is ook een technische fout. Een fout in de dichtheid zal pas met vertraging aan het licht komen, terwijl een slechte ventilatie het rotten van het houtwerk en het verschijnen van de huiszwam bevordert.

Wat zijn de stedenbouwkundige regels met betrekking tot de daklijsten in Brussel?

Algemeen principe

Voor alle werken die het architecturale uitzicht van een goed veranderen, moet een stedenbouwkundige vergunning aangevraagd worden.

Niet-beschermd gebouw

Het aanspreekpunt is de dienst stedenbouw van de gemeente. Deze dienst informeert u over de stedenbouwkundige vergunningen die moeten worden aangevraagd wanneer het architecturale uitzicht wordt gewijzigd (verandering van kleur, materialen, dikte, enz.).

Beschermd gebouw

Het aanspreekpunt is de Directie Cultureel Erfgoed van de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel. Voor een goed dat beschermd is of op de bewaarlijst staat, moet voor de vervanging, zelfs op exact dezelfde wijze, steeds een vergunning worden aangevraagd. Dat is ook het geval voor restauraties, maar in principe niet voor onderhoudswerken.

Omdat de grens tussen restauratie en onderhoud niet altijd makkelijk af te bakenen is, is het beter de Directie Cultureel Erfgoed te consulteren, alvorens een ingreep uit te voeren.

Deze zal beslissen of de geplande werken wel of niet onderworpen zijn aan een vergunning, en geeft informatie over de eventuele stappen die moeten ondernomen worden.

Het Register van de Beroepen van het architecturaal patrimonium

Deze website, gemaakt door Homegrade, stelt meer dan 150 professionelen voor die werkzaam zijn in erfgoedgerelateerde beroepen in Brussel: conservators-restaurateurs, ambachtslieden enz. Referenties en foto’s van bouwwerven helpen u de juiste specialist voor uw project te kiezen.  

Vind een specialist