Regenwater opvangen voor huishoudelijk gebruik

Welke premies voor het vervangen of repareren van een regenwatertank?

Er zijn 45 premies beschikbaar voor renovatie- en besparingswerkzaamheden. Ontdek een overzicht van alle beschikbare premies, kredieten en subsidies in onze Samenvatting van de Premies.

RENOLUTION-premies

Sinds 1 januari 2022 zijn de Energiepremies en de premies voor de renovatie van het woonmilieu en de verfraaiing van gevels samengevoegd tot één systeem: de RENOLUTION-premies.

Bekijk de RENOLUTION-premies

Waarom regenwater opvangen?

Milieucriteria

• Het proces voor het drinkbaar maken van water van het distributienet vergt aanzienlijke chemische behandelingen en veel energie. Zijn milieu-impact is aanzienlijk. Het gebruik van regenwater vermindert het verbruik van leidingwater en verkleint bijgevolg deze impact.
• De opslag en het verbruik van regenwater reduceren de hoeveelheid water die naar het rioolnet wordt afgevoerd, waardoor de stedelijke afwatering wordt teruggedrongen.
• Regenwater is zacht, waardoor het minder onderhoudsproducten (zeep, antikalk enz.) nodig heeft dan het kalkhoudende leidingwater.

Economische criteria

• Het verbruik van leidingwater kan worden gehalveerd, wat op zijn beurt de waterfactuur verlaagt.
• De totale kosten van de operatie en de rentabiliteit ervan zijn afhankelijk van de complexiteit van de installatie (gebruik van een bestaande regenwaterput of plaatsing van een nieuw systeem).

Hoe de relevantie van regenwateropvang te beoordelen?

Alvorens een regenwaterrecuperatiesysteem te installeren, moet de haalbaarheid, efficiëntie en rentabiliteit ervan beoordeeld worden.

Verschillende systemen maken deze recuperatie mogelijk.

Voor uitgebreid huishoudelijk gebruik omvat de installatie meestal een tank, een pomp, een reeks filters en een verdelingscircuit. Ze zorgt voor het bevoorraden van diverse tappunten voor het spoelen van de toiletten, de was en het onderhoud.

Voor een beperkter gebruik bestaat het systeem uit slechts één externe tank, zonder pomp. Het is perfect geschikt voor het begieten van de tuin.

Behoeften van het huishouden

Volgens Belgaqua, de Belgische Federatie voor de Watersector, verbruikt een persoon gemiddeld 98 liter water per dag, of ongeveer 36 m³ per jaar. Regenwater kan leidingwater vervangen voor een reeks toepassingen.

Verdeling van het gemiddelde dagelijkse waterverbruik per persoon: 98 liter – 100%

Behoefte aan niet drinkbaar water – regenwater

Behoefte aan drinkbaar water – leidingwater

Opvangpotentieel

Het opvangpotentieel hangt af van de gemiddelde jaarlijkse Belgische neerslag (780 liter/m² per jaar ofwel 2,14 liter/m² per dag) en de oppervlakte van de daken die het water verzamelen. Het type van bekleding, de helling, de oriëntatie en de voorfiltering kunnen ook in aanmerking worden genomen voor een nauwkeuriger analyse.

Dimensionering

De dimensionering van een tank moet bepaald worden op basis van het evenwicht tussen de behoeften van het huishouden aan regenwater en het opvangpotentieel (de kleinste van de twee wordt in aanmerking genomen voor de verdere berekening).

Deze moet ook zorgen voor voldoende regenwaterautonomie tijdens periodes van droogte (tussen 2 en 5 weken) en rekening houden met een hoeveelheid uitdrogingsperiodes tussen 5 tot 10 % (wat overeenkomt met het aandeel van de dagen dat de tank leeg is).

Hier is een voorbeeld van vereenvoudigde dimensionering:

Een gezin van 4 personen bewoont een traditioneel huis met een
zadeldak van 80 m² (in horizontale projectie).

• Het opvangpotentieel (alleen beoordeeld op basis van het verzameloppervlak en de neerslag) wordt geschat op 171 liter per dag (80 m² x 2,14 liter per m² per dag).
• Het gemiddelde dagelijkse waterverbruik bedraagt 392 liter (4 personen x 98 liter). De dagelijkse behoefte aan regenwater bedraagt 204 liter (4 personen x 51 liter).

Het opvangpotentieel volstaat dus niet om alle behoeften aan regenwater van het huishouden te dekken.

Er moet een keuze worden gemaakt in de toepassingen. Als dit huishouden zich beperkt tot de toiletspoeling en het onderhoud, is de behoefte aan regenwater 164 liter per dag (4 personen x 41 liter). De verzameloppervlakken zijn dus voldoende.

Op basis van 164 liter, rekening houdend met een autonomie van 31 dagen en een hoeveelheid uitdrogingsperiodes van 10 % moet de tank minstens 5,6 m³ (164 liter x 31 dagen + 10 %) bedragen.

RBW

De Tool voor het Beheer van Regenwater van Leefmilieu Brussel – RWB, kan helpen om een regenwaterput op perceelsniveau nauwkeuriger te dimensioneren (type bekleding, helling, oriëntatie, enz.).

Meer informatie vindt u in de Gids Duurzame Gebouwen.

Gids Duurzame Gebauwen

Aandachtspunten

• Een te kleine tank maakt een optimaal gebruik van het verzamelde watervolume niet mogelijk. Hij zal snel leeg geraken wanneer grote hoeveelheden water worden geput en tijdens droogteperiodes.
• Een te grote tank is nooit volledig gevuld. Een incidentele overstroming via de overloop maakt het echter mogelijk om de drijvende laag van onzuiverheden af te voeren en hun verspreiding, gisting en het risico op verstopping te vermijden.

Een buffervolume kan de installatie vervolledigen om de stedelijke afwatering te helpen beheren. Het houdt het regenwater tijdelijk vast bij grote stormen en loost het daarna op gecontroleerde wijze. Het moet volledig leeg zijn om beschikbaar te zijn voor de volgende regenperiode. Dit volume kan de dimensionering van de tank aanvullen.

1

2

3

4

Nieuwbouw

Bij nieuwbouw in het Brussels Gewest schrijft de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) de installatie van een regenwaterput voor, om overbelasting van het rioolnet te voorkomen. Zijn dimensionering is gebaseerd op een minimumvolume van 33 l/m² dakoppervlakte in horizontale projectie.

Sommige gemeenten stellen ook aanvullende eisen via de Gemeentelijke Stedenbouwkundige Verordeningen (GemSV).

Wat zijn de elementen van een uitgebreid huishoudelijk gebruik?

Dit systeem omvat de installaties voor de opvang, filtering, opslag en distributie van regenwater. Om het onderhoud vlot te laten verlopen, de installatie te optimaliseren en aan de geluidseisen te voldoen, moet de locatie van alle componenten weloverwogen worden.

1

2

3

4

5

6

7

8

Opvang

• Hellende daken bedekt met dakpannen of leien zijn door hun inerte aard het meest geschikt om regenwater op te vangen. Daarentegen dient aandacht te worden besteed aan het asbest dat vezels kan vrijgeven in het water. De zuidwestelijke oriëntatie maakt ook een optimale opvang mogelijk.
• Het type afdichting van platte daken kan de kwaliteit van het opgevangen water beïnvloeden.
• Groendaken verminderen de hoeveelheid opgevangen water en kunnen het teruggewonnen water geelbruin kleuren. Een actieve-koolfilter lost evenwel dit probleem op.
• Balkons en terrassen mogen niet op de tank worden aangesloten want het opgevangen water kan mogelijk vervuild geraken door reinigingsproducten of andere ongeschikte stoffen.

Voorfiltering (vóór de tank)

Het opgevangen water wordt voorgefilterd om de afzetting van organisch materiaal in de tank, vervuiling van de installatie, geuren en bruine verkleuring van het water te beperken. Gezien het belang van hun rol moeten de voorfilters op gemakkelijk bereikbare plaatsen worden geplaatst voor een regelmatige reiniging.

Crépine

In de daklijst voorkomt een boldraadrooster op de aansluiting met de regenwaterpijp dat deze wordt verstopt door bladeren of steenslag. Dit eerste filterelement heeft een lage kostprijs en een aanzienlijke impact op de levensduur van het systeem.

Fijnere filters

Afhankelijk van de omgeving (aanwezigheid van planten, vogels…) worden er fijnere filters geïnstalleerd tussen de daklijst en de tank. Ze kunnen ondergronds worden geplaatst of rechtstreeks op de regenpijp of aan de inlaat van de tank.

1

2

3

Bezinkingsvolume

Om de vorming van slib in de hoofdtank te beperken, kan de voorfiltering worden gerealiseerd door een bezinkingsvolume.

Dit volume waar regenwater doorheen stroomt is ofwel:

• een in de tank ingebouwd element ;
• een onafhankelijke tank. Deze oplossing wordt aanbevolen door het WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf.) Wanneer de tanks in serie geplaatst zijn, vervult de eerste deze rol.

1

2

3

Opslag

Het water wordt opgevangen in een tank waarvan de opslagomstandigheden de kwaliteit beïnvloeden.

Gemetselde of betonnen tank

Voordelen

• Door zijn gewicht is hij goed bestand tegen de druk van het grondwater.
• Zijn kostprijs is lager dan die van kunststoftanks.
• Zijn alkalische componenten (in het cement) neutraliseren geleidelijk de zuurtegraad van het water.
• Zijn inertie zorgt voor een constante watertemperatuur.

Nadelen

• De installatie van een nieuwe tank is niet altijd mogelijk vanwege zijn gewicht en/of het beperkte keuzeaanbod. Zo kan de installatie op een binnenplaats ingewikkeld zijn.

Oude gemetselde regenput

Sommige Brusselse huizen beschikken over een niet-gebruikte oude regenput. Afhankelijk van zijn capaciteit, zijn staat, zijn inplanting…, kan een systeem gerealiseerd worden voor uitgebreid of beperkt gebruik.

De regenput moet geleegd en gereinigd worden om te controleren op lekken en barsten. In functie wordt hij opnieuw gecementeerd met een ondoorlatende pleister bestaande uit kalk en cement.

Ook moet worden gecontroleerd of de overloop niet verstopt is en of deze op het afwateringssysteem kan worden aangesloten.

Tank in kunststof

Voordelen

• Breed assortiment aan afmetingen en vormen beschikbaar.
• De opslagcapaciteit kan verhoogd worden door meerdere kleine tanks in serie te plaatsen. Ideaal bij renovatie, een nauwe toegang, enz.
• Het lage gewicht van de tank maakt een installatie zonder hijskraan mogelijk.
• Een flexibele kunststof tank kan worden geplaatst in sanitaire ruimtes, lage ruimtes… Hij moet zorgvuldig gehanteerd worden om het risico op perforatie te vermijden.

Nadelen

• De ondergrondse tank is door zijn lage gewicht minder bestand tegen een mogelijke grondwaterdruk. Hij zou daardoor naar de oppervlakte kunnen komen.
• Kunststof verlaagt de zuurtegraad van het water niet. Er kan echter wel kalkhoudend grind worden toegevoegd om dit nadeel te verhelpen.
• Voor een bovengrondse opstelling buiten moet de tank bestand zijn tegen ultraviolette stralen om de levensduur te verlengen, en ondoorzichtig zijn om de verspreiding van micro-organismen, algen, enz. te beperken.
• De wanden van de tank zijn afkomstig uit de petrochemie. Er zijn echter modellen van gerecycleerd materiaal.
• Mogelijkheid om de koppelen.

Implanting

De inplanting van een nieuwe tank is afhankelijk van de eisen met betrekking tot de goede werking ervan en de kenmerken van het terrein en het gebouw.

De tank wordt in de buurt van de technische ruimte en de tappunten geplaatst, om de verdeelleidingen en het pompvermogen te beperken.

Hij bevindt zich ofwel binnen (kelder of geventileerde kruipruimte), ofwel buiten (bovengronds of ondergronds).

Is de tank ondergronds, dan moet hij op voldoende afstand van de funderingen van het huis, van boomwortels… geplaatst worden. In geval van bijzondere omstandigheden (onstabiele grond, aanwezigheid van een grondwaterlaag, een rijweg enz.) is het nodig om maatregelen te nemen bij de uitvoering.

Toebehoren van de tank

• Het regenwater komt in de tank via een anti-turbulentie voorziening. Dit voorkomt dat het binnenkomende water de sedimentlagen opwoelt die op de bodem stagneren.
• Als het voorfilteringssysteem niet optimaal is, kan een bellenblazer worden toegevoegd om het opgeslagen water van zuurstof te voorzien. Hij beperkt de gisting van organisch materiaal dat waterverkleuring en geurtjes veroorzaakt. Omdat zijn milieu-impact (elektriciteitsverbruik) niet onaanzienlijk is moet hij met mate worden gebruikt.
• Bovenaan de tank voert een overloopsifon het overtollige regenwater af, en verwijdert tegelijkertijd het stof, de zwevende deeltjes en het vet op het wateroppervlak. Hij moet boven het niveau van de riolering of van het infiltratiesysteem worden geplaatst.

• Aan de uitgang van de overloop bevindt zich een rooster dat het binnendringen van schadelijke dieren voorkomt, evenals een automatisch sluitende terugslagklep. Deze laatste voorkomt dat het tankwater verontreinigd wordt door water van het rioleringsnet en dat er geuroverlast ontstaat.
• Aan het wateroppervlak stellen een filterende zuigkorf en een vlotter de wateropname in op ongeveer 10 cm onder het oppervlak, waar de waterkwaliteit het beste is.

Nafiltering (na de tank)

Nafiltering is niet nodig voor het begieten van de tuin en het spoelen van het toilet bij een doeltreffende voorfiltering.

Daarentegen kan water nog fijner worden gefilterd om de kwaliteit ervan te verbeteren en de apparatuur te beschermen tegen het risico van vervuiling.

1

2

3

De combinatie van deze drie filters wordt meestal in «Triplex» formaat geplaatst.

De inname van zelfs de kleinste hoeveelheid regenwater kan gevaarlijk zijn.

Baden, douches en vaatwassers vereisen een waterkwaliteit die gelijkwaardig is aan die van het stadsdistributienet.

Aanvullende fysische of chemische behandelingen (microfiltratie, omgekeerde osmose, desinfectie door ultravioletfilter) zorgen voor het desinfecteren en het drinkbaar maken van het water.

Deze systemen zijn meestal duur, complex en energieverslindend. Ze vergen voortdurend onderhoud en controle door een professionnal. Ze worden zelden toegepast in stedelijke gebieden.

Distributie

Het water dat in de tank is opgeslagen, wordt door een pomp afgenomen, gefilterd en vervolgens naar de verschillende tappunten verdeeld via een netwerk dat volledig gescheiden is van dat van het leidingwater.

Pomp

Deze advies richt zich op de drie meest voorkomende types centrifugaalpompen.

• De directe pomp heeft vele voordelen. Ze zorgt voor een regelmatig debiet, heeft goede rendementen, is compact, goedkoop en gebruiksvriendelijk. Ze beschikt over een intern beveiligingssysteem tegen drooglopen. Ze schakelt echter in bij elk gebruik, daardoor verhoogt het elektriciteitsverbruik en de geluidshinder, en wordt haar levensduur verkort.
• De hydrofoorgroep is de combinatie van een centrifugaalpomp en een drukvat. Daardoor is deze groter en duurder. Het vat heeft het voordeel dat de pomp minder vaak inschakelt en dat er automatisch leidingwater kan aangevoerd worden wanneer de tank leeg is. Anderzijds kunnen er bacteriën groeien op het membraan van het drukvat.
• De dompelpomp wordt direct in de tank geplaatst, wat ruimte bespaart en de geluidsproblemen vermindert. Om goed te kunnen functioneren is het belangrijk dat ze permanent ondergedompeld is. Ze is in het algemeen duurder dan een directe pomp maar minder duur dan een hydrofoorgroep.

Omschakelingssysteem

De toiletten en de wasmachine hebben een permanente toevoer nodig, zelfs als de tank leeg is. Om hun goede werking te garanderen, worden voorzieningen gebruikt om over te schakelen op de toevoer van leidingwater met behoud van de conforme onderbreking tussen het stadswaterleidingsnet en het regenwaternet. Het is absoluut noodzakelijk dat deze volledig van elkaar gescheiden zijn om elk risico op besmetting van het stadswaternet te voorkomen.

Er zijn handmatige en automatische systemen die de tank direct vullen. In beide gevallen moet worden gezorgd voor een onderbreking door een fysieke scheiding (van vrije lucht) van minstens 2 cm. Het is ook mogelijk een peilmeter te plaatsen waarmee het vullen kan worden gecontroleerd om verspilling te voorkomen.

Een ander meer complex automatisch systeem
van het type hydrofoorgroep maakt het mogelijk de apparaten rechtstreeks te bevoorraden. Zijn ontwerp zorgt voor een reglementaire onderbreking

Regenwaterleidingsnet

Het is noodzakelijk de twee voedingsnetten (regenwater en leidingwater) duidelijk te identificeren.

De voorschriften van Belgaqua bepalen in het bijzonder dat:

• de aftappunten van het regenwater moeten aangeduid worden met een pictogram “geen drinkwater”;
• de verschillende waterleidingen duidelijk gemarkeerd moeten zijn om hun identificatie te vergemakkelijken;
• de verschillende distributienetwerken en hun componenten moeten worden weergegeven in een principeschema dat zorgvuldig moet bewaard worden.

Hoe zet je een systeem op voor beperkt gebruik van regenwater?

Als het niet mogelijk is een systeem voor een uitgebreide toepassing te plaatsen, kan een regenton voor het begieten worden geïnstalleerd.

De regenton wordt naast de afvoerleiding geplaatst en er direct op aangesloten, zonder pomp. Dit verlaagt de installatiekosten.

De wanden moeten gemaakt zijn van een ondoorzichtig materiaal dat UV-bestendig is. Bovendien moet de ton bij vorst worden geleegd.

Het is ook mogelijk een ondergrondse tank aan te sluiten op een handpomp.

Hoe onderhoudt u uw regenwateropvangsysteem?

Om de goede werking van de installatie en de kwaliteit van het water te garanderen, moeten de tank en alle toebehoren gecontroleerd en onderhouden worden.

De onderhoudsfrequentie is afhankelijk van het gebruik van regenwater, van de verwachte kwaliteit en van de onmiddellijke omgeving (aanwezigheid van vegetatie, dieren, …).

De voorfilters moeten regelmatig worden gecontroleerd (vooral vóór een onweer) en dienovereenkomstig worden gereinigd om de afzetting van ongewenste materialen in de tank te beperken, en de overstroming van goten en de verstopping van leidingen te voorkomen.

De sediment-, deeltjes- en actieve-koolfilters moeten om de drie tot zes maanden en na periodes van stilstand gecontroleerd worden. Afhankelijk van het model worden ze met schoon water gereinigd of vervangen.

De tank wordt gereinigd om opgehoopt slib te verwijderen en om de geurtjes en de verkleuring van het water te beperken. Het slib wordt opgezogen door een tankwagen zodat de tank met schoon water kan worden gereinigd zonder de binnencementering te beschadigen. De frequentie van de verrichting is afhankelijk van de omgeving en van de voorfilters. Als deze aanwezig zijn en goed onderhouden, volstaat een reiniging om de 5 tot 10 jaar. Zoniet kan het onderhoud jaarlijks zijn.

Afbraakgassen

Alvorens de tank te controleren of te onderhouden, is het raadzaam deze open te laten, zodat de afbraakgassen kunnen ontsnappen. U moet minstens 24 uur wachten alvorens de tank in te gaan om een voldoende zuurstofvoorziening te garanderen.