Sgraffito – Techniek en bescherming

Hoe wordt een sgraffito gemaakt?

De sgraffitotechniek is in verschillende stadia opgedeeld:

• Het motief, dat een originele creatie van een sgraffitokunstenaar is of uit een catalogus in het atelier werd gekozen, wordt op ware grootte gereproduceerd op een sjabloon of een calque.
• Het oppervlak van de te decoreren muur wordt met drie op elkaar geplaatste mortellagen (samengesteld uit zand en kalk) bepleisterd. De eerste laag is een egalisatielaag. Daarna wordt een donkere ingekleurde laag aangebracht, gevolgd door een blekere en dunnere laag.
• Het motief wordt in de verse pleister overgebracht volgens de sjabloontechniek of door een ontwerp dat door de calque gedrukt wordt. De omtreklijnen van de tekening worden onmiddellijk ingesneden met behulp van een krabber om de onderste mortellaag bloot te leggen.
• Een donkere groef bakent dan de verschillende oppervlakken van het model af, die daarna gekleurd worden. Sommige details kunnen met goud versierd worden.

Het aantal lagen en de samenstelling van de mortel, evenals de inkleuringstechniek, kunnen variëren naargelang het atelier.

Welke premie voor de renovatie van de sgraffito?

Premies van het gewest

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest stelt premies en incentives ter beschikking om de renovatie van gebouwen aan te moedigen. Tal van erfgoedelementen, zelfs als ze niet beschermd zijn, komen in aanmerking voor een specifieke financiële steun (sgraffiti, keramiekbetegeling, mozaïeken, glasramen, balustrades, siersmeedwerk, decoratieve elementen in de aan de straatzijde gelegen voortuintjes of ter versiering van deuren, ramen of daklijsten).

Deze steunmaatregelen veranderen regelmatig. Raadpleeg onze
Samenvatting van premies of contacteer onze permanentiedienst voor actuele informatie!

Hoe worden sgraffiti onderhouden?

Net als elke andere pleister veroudert het sgraffito met de tijd. Is het toegankelijk, dan kan het sgraffito onderhouden worden door het af te stoffen met behulp van een zachtharige borstel, of een stofzuiger met borstelopzetstuk.

De toestand van het sgraffito dient regelmatig te worden bekeken en in het oog gehouden, omdat vele aanwijzingen op de veroudering of de slechte toestand ervan kunnen duiden.

Het verdwijnen of het dof worden van de kleuren kan bijvoorbeeld een gevolg zijn van de blootstelling aan weer en wind, aan luchtvervuiling of aan zure regen. Door het nemen van foto’s wordt een toekomstige restauratie beter gedocumenteerd.

Zodra er witte of donkere vlekken, zwarte korsten of barsten verschijnen, of zodra stukken van de bovenlaag loslaten, is het raadzaam zo snel mogelijk een beroep te doen op een vakman om een diagnose te stellen. Zelf ingrijpen is ten stelligste af te raden omdat de interventietechnieken correct gekozen en uitgevoerd moeten worden, om de pleister niet nog meer te beschadigen.

Welke goede praktijken moeten worden gevolgd om sgraffiti te behouden? 

Bij het schoonmaken

Veel schade kan worden voorkomen met een beetje omzichtigheid. Bij het schoonmaken van ramen mag het sgraffito bijvoorbeeld niet nat worden en niet in contact komen met detergenten.

In het dagelijks gebruik

De elementen die de gevel beschermen tegen regenwater, zoals de dakgoten, afvoerpijpen en druiplijsten, moeten correct kunnen functioneren om overmatige vochtigheid te vermijden, die het sgraffito sneller zou aantasten. Een goede algemene staat en regelmatig onderhoud van het gebouw zijn daarom van groot belang.

Bij renovatiewerken

Tijdens renovatiewerken moet het sgraffito zorgvuldig beschermd worden. Ladders en steigers mogen niet rechtstreeks op het decoratieve element worden geplaatst.

Bij het reinigen van de gevel wordt aangeraden om het sgraffito af te dekken met een op maat gemaakt paneel, dat met een dichte voeg aan het metselwerk bevestigd is, zodat elk contact met producten (granulaten, water, enz.) vermeden wordt.

Bij het schilderen van het smeed- of schrijnwerk kan het sgraffito met een plastic folie beschermd worden tegen spatten.

Opgelet: plakband mag nooit rechtstreeks op de pleister worden aangebracht.

Hoe een sgraffito behouden en restaureren?

De conservator-restaurateur die gespecialiseerd is in muurschilderingen, geeft tips voor het onderhoud van het sgraffito, controleert zijn toestand en grijpt zo nodig in.

Alvorens te handelen stelt hij een diagnose, zodat hij de oorzaken van de aantasting kan vaststellen en de geschikte oplossingen kan voorstellen.

De acties van de vakman zijn talrijk: hij bestudeert de oorspronkelijke polychromie van het sgraffito, reinigt het, verwijdert de eventuele overschilderingen, verstevigt elke laag en bevestigt ze aan elkaar, maakt de ontbrekende gedeelten dicht en retoucheert ze. Indien het oorspronkelijk uitzicht voldoende gekend is, kan hij de aangetaste kleuren opfrissen en een verdwenen of sterk beschadigde sgraffito reconstrueren.

Het Register van de Beroepen van het architecturaal patrimonium

Indien u een ambachtsman of bedrijf zoekt dat gespecialiseerd is in herstellings-, conserverings- of restauratiewerken van elementen van uw woning, bekijk dan www.beroepenvanheterfgoed.brussels.

Op deze website vindt u meer dan 150 professionelen die werkzaam zijn in het Brussels Gewest. Referenties en foto’s van de werven helpen u de specialist voor uw project te kiezen.

Vind een specialist

Sgraffito’s: wat zijn de stedenbouwkundige voorschriften?

Algemeen principe

Voor alle werken die het architecturale uitzicht van een goed veranderen, moet een stedenbouwkundige vergunning aangevraagd worden.

Niet-beschermd gebouw

Het aanspreekpunt is de dienst stedenbouw van de gemeente. Deze dienst informeert u over de stedenbouwkundige vergunningen die moeten worden aangevraagd wanneer het architecturale uitzicht wordt gewijzigd (verandering van kleur, materialen, dikte, enz.).

Beschermd gebouw

Het aanspreekpunt is de Directie Cultureel Erfgoed van de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel. Voor een goed dat beschermd is of op de bewaarlijst staat, moet voor de vervanging, zelfs op exact dezelfde wijze, steeds een vergunning worden aangevraagd. Dat is ook het geval voor restauraties, maar in principe niet voor onderhoudswerken. Omdat de grens tussen restauratie en onderhoud niet altijd makkelijk af te bakenen is, is het beter de Directie Cultureel Erfgoed te consulteren, alvorens een ingreep uit te voeren. Deze zal beslissen of de geplande werken wel of niet onderworpen zijn aan een vergunning, en geeft informatie over de eventuele stappen die moeten ondernomen worden.